. آیه (عیسی مسیح در گاهواره سخن میگوید)
اشاره
فَأَتَتْ بِهِ قَوْمَها تَحْمِلُهُ قالُوا یا مَرْیَمُ لَقَدْ جِئْتِ شَیْئاً فَرِیا (مریم) او را در آغوش گرفته، به سوي قومش آمد، گفتند: اي مریم، کار بسیار
عجیب و بدي انجام دادي.( 27 / مریم)
شرح آیه از تفسیر نمونه
سرانجام مریم در حالی که کودکش را در آغوش » . بنا به گفته راغب در کتاب مفردات به معنی بزرگ یا عجیب آمده است « فَرِيّ »
فَأَتَتْ بِهِ قَوْمَها تَحْمِلُهُ). هنگامی که آنها کودکی نوزاد را ) « داشت، از بیابان به آبادي بازگشت و به سراغ بستگان و اقوام خود آمد
در آغوش دیدند، دهانشان از تعجب باز ماند، آنها که سابقه پاکدامنی مریم را داشتند و آوازه تقوا و کرامت او را شنیده بودند
سخت نگران شدند، تا آنجا که بعضی به شک و تردید افتادند و بعضی دیگر هم که در قضاوت و داوري، عجول بودند زبان به
ملامت و سرزنش او گشودند و گفتند: حیف از آن سابقه درخشان، با این آلودگی و صد حیف از آن دودمان پاکی که این گونه
بد نام شد.
شرح آیه از تفسیر مجمعالبیان
گاهوارهاي که به دانشگاه جاودانه تبدیل شد!
و ولادت مسیح میپردازد و در آیه مورد بحث میفرماید: فَأَتَتْ بِهِ « مریم » قرآن در آیات 27 تا 35 به فراز دیگري از سرگذشت
را در حالی که در پارچهاي زیبا قرار داده و در آغوش گرفته بود، نزد مردم « عیسی » کودك نورسیدهاش « مریم » قَوْمَها تَحْمِلُهُ آنگاه
خویش آورد. قالُوا یا مَرْیَمُ لَقَدْ جِئْتِ شَیْئاً فَرِیا. آنان با دیدن او و فرزند ارجمندش فریاد برآوردند که: هان اي مریم! راستی که به
( کاري عجیب و ناپسند دست یازیدهاي. (صفحه 85
202 . آیه
اشاره
صفحه 91 از 369
یا أُخْتَ هارُونَ ما کانَ أَبُوكِ امْرَأَ سَوْءٍ وَ ما کانَتْ أُمُّکِ بَغِیا اي خواهر هارون، نه پدر تو مرد بدي بود و نه مادرت زن بدکارهاي.
28 / مریم) )
شرح آیه از تفسیر نمونه
موجب تفسیرهاي مختلفی در میان مفسران شده است، اما آن چه صحیحتر به نظر « اي خواهر هارون » : این که آنها به مریم گفتند
میرسد ایناست که هارون مرد پاك و صالحی بود، آن چنان که در میان بنی اسرائیل ضرب المثل شده بود، هر کس را
این معنی را در حدیث « مجمعالبیان » در « طبرسی » میخواستند به پاکی معرفی کنند میگفتند: او برادر یا خواهر هارون است. مرحوم
( کوتاهی از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل کرده است.( 1
شرح آیه از تفسیر مجمعالبیان
اشاره
و در نکوهش او افزودند: یا أُخْتَ هارُونَ ما کانَ أَبُوكِ امْرَأَ سَوْءٍ وَ ما کانَتْ أُمُّکِ بَغِیا. هان اي خواهر هارون! نه پدرت مرد بد و
زشتکاري بود و نه مادرت در زندگی بدکاره بود.
هارون که بود؟
خوانده شده که بود؟ و منظور از آیه چیست؟ در این مورد دیدگاهها متفاوت است: 1 به « مریم » که در آیه شریفه برادر « هارون » این
مردي شایسته کردار در بنیاسرائیل بود که هر کس « هارون » و، … این ،« کَعْب » ،« قَتاده » ،« ابن عبّاس » باور گروهی از جمله
شاهکاري انجام میداد به او نسبت داده میشد، چرا که در شایسته کرداري گویی به او اقتدا کرده بود. از پیامبر گرامی اسلام نیز
همین دیدگاه روایت شده است. در مورد این مرد اصلاحگر و درستکار آوردهاند که وقتی از دنیا رفت چهلهزار نفر پیکرش را
است. 2 امّا « هارون » کسی است که از نظر شایستگی در راه و رسم « هارون » بدرقه کردند. با این بیان در آیه شریفه منظور از خواهر
( جلد 3، صفحه 333 . (صفحه 86 ،« نور الثقلین » - و مرد نیکو روشی بود. ***** 1 « مریم » او برادر پدري « کَلْبی » به باور
203 . آیه
اشاره
فَأَشارَتْ إِلَیْهِ قالُوا کَیْفَ نُکَلِّمُ مَنْ کانَ فِی الْمَهْدِ صَبِیا (مریم) اشاره به او کرد، گفتند: ما چگونه با کودکی که در گاهواره است،
سخن بگوییم. ( 29 / مریم)
شرح آیه از تفسیر نمونه
در این هنگام، مریم به فرمان خدا سکوت کرد، تنها کاري که انجام داد این بود که اشاره به نوزادش عیسی کرد (فَأَشارَتْ إِلَیْهِ). اما
این کار بیشتر تعجب آنها را برانگیخت و شاید جمعی آن را حمل بر سخریه کردند و خشمناك شدند، گفتند: مریم با چنین کاري
گهواره) بحث کردهاند که عیسی هنوز به گهواره نرسیده بود، بلکه ) « مَهْد » که انجام دادهاي قوم خود را مسخره نیز میکنی. درباره
ظاهر آیات این است به محض ورود مریم در میان جمعیت، در حالی که عیسی در آغوشش بود، این سخن در میان او و مردم رد و
صفحه 92 از 369
در مفردات میگوید، به معنی جایگاهی است که براي کودك آماده « راغب » چنان که « مَهْد » بدل شد. امّا باید توجه داشت که واژه
اَلْمَکانُ الْمُمَهَّدُ الْمُوَطَّأُ: محل آماده شده و » میکنند، خواه گهواره باشد یا دامان مادر و یا بستر و مَهْد و مِهاد هر دو در لغت به معنی
براي استراحت و خواب) آمده است. ) « گسترده
شرح آیه از تفسیر مجمعالبیان
جایگاهی است که براي استراحت کودك آماده میشود، خواه این جایگاه بستري خاص باشد و یا دامان مادر. در آیه مورد :« مَهْد »
را در برابر آنان ترسیم میکند و میفرماید: فَاَشارَتْ اِلَیْهِ او که روزه سکوت گرفته بود، با اشاره به گاهواره و « مریم » بحث واکنش
نوزاد ارجمندش روشنگري کرد که با خود او گفتگو کنید و جریان ولادت او را از خودش جویا شوید. (صفحه 87 ) قالُوا کَیْفَ
غرق در حیرت و خشم شدند و گفتند: چگونه با کودکی در گاهواره است « مریم » نُکَلِّمُ مَنْ کانَ فِی الْمَهْدِ صَبِیا. آنان از این اشاره
گفتگو کنیم؟ به باور پارهاي منظور این است که، با کودکی که در دامان مادر خفته است و شیر میخورد چگونه سخن بگوییم و
نبود و گاهوارهاش دامان پرمهر مادرش بود و او « مسیح » جریان ولادتش را بپرسیم؟ چرا که در آن نقطه دورافتاده گاهوارهاي براي
سخت بر آشفتند که: او ما را « مریم » میگوید: آنان از این اشاره « سُدي » . همانجا را دانشگاه و خاستگاه مفاهیم بلند آسمانی ساخت
( به باد تمسخر میگیرد و این کارش براي ما از آن کار شرمآورش که بدون ازدواج فرزند آورده است، دشوارتر است! (صفحه 88
204 . آیه
اشاره
قالَ إِنِّی عَبْدُ اللَّهِ آتانِیَ الْکِتابَ وَ جَعَلَنی نَبِیا (ناگهان عیسی زبان به سخن گشود) گفت: من بنده خدایم به من کتاب (آسمانی) داده
و مرا پیامبر قرار داده است. ( 30 / مریم)
شرح آیه از تفسیر نمونه
اشاره
به هر حال، جمعیت از شنیدن این گفتار مریم نگران و حتّی شاید عصبانی شدند، آن چنان که طبق بعضی از روایات به یکدیگر
گفتند: مسخره و استهزاء او، از انحرافش از جاده عفت، بر ما سختتر و سنگینتر است. و این حالت چندان به طول نیانجامید، چرا
گفت: من بنده خدایم، او کتاب آسمانی به من مرحمت کرده و مرا پیامبر قرار داده » که آن کودك نوزاد زبان به سخن گشود و
.« است
چگونه نوزاد سخن میگوید
طبق روال عادي، هیچ نوزادي در ساعات یا روزهاي نخستین تولد سخن نمیگوید، سخن گفتن نیاز به نمو کافی مغز و سپس
ورزیدگی عضلات زبان و حنجره و هماهنگی دستگاههاي مختلف بدن با یکدیگر دارد و این امور عادتا باید ماهها بگذرد و
تدریجا در کودکان فراهم گردد. ولی هیچ دلیل علمی هم بر محال بودن این امر نداریم تنها این که خارق عادت است و همه
معجزات چنین هستند، یعنی همه خارق عادتند نه محال عقلی.
صفحه 93 از 369
شرح آیه از تفسیر مجمعالبیان
آنگاه هنگامی که مسیح لب به سخن گشود، شگفتزده فریاد برآوردند که: راستی این رویداد عجیب و باورنکردنی است. و این
شگفتزدگی آنان هنگامی به اوج خود رسید که آن نوزاد ارجمند گاهوارهاش را به دانشگاهی جاودانه تبدیل ساخت و ضمن
وصف مهر و عنایت خدا بر او و مام ارجمندش و زدودن گرد و غبار طوفان بدبینیها و بداندیشیها، فرمود: (صفحه 89 ) قالَ إِنِّی
عَبْدُ اللَّهِ هان اي مردم! من پیش از هر چیز بنده خدا هستم. آتانِیَ الْکِتابَ او به من کتاب ارزانی داشته، وَ جَعَلَنی نَبِیا. و مرا به رسالت
و پیامرسانی برگزیده است. و بدین سان او در آغازین ساعتهاي زندگی، با اعتراف به بندگی خدا، راه را بر گزافهگویان و کسانی
را در گاهوارهاش به سخن درآورد تا راه را بر غلوّ و « مسیح » که خرافه خدایگانی او را ساختند و پرداختند، بست. تو گویی خدا
گزافهگویی مسدود سازد، چرا که میدانست که در مورد او بافتههاي بیاساس خواهند بافت و خرافهها و گزافهها خواهند پرداخت.
میگویند: آفریدگار فرزانه هستی، خود او را در همان آغازین ساعتهاي زندگی شکوفا ساخت و به اوج کمال « جُبّائی » و « حَسَن »
به « عیسی » بر آن است که « وَهَب » . رساند و او را براي هدایت بشر برانگیخت؛ که این نیز معجزه دیگري در زندگی او و مادرش بود
بر این باورند که او در « ابن عبّاس » هنگام سخن گفتن با آنان، چهل روز از عمر شریفش میگذشت، امّا بیشتر مفسران، از آن جمله
همان نخستین روز ولادتش لب به سخن گشود و با مردم سخن گفت، چرا که از کتاب خدا چنین دریافت میگردد. و پارهاي در
تفسیر آیه شریفه میگویند منظور او این است که: من بنده خداي یکتا هستم، و او به زودي کتاب آسمانی بر من فروخواهد فرستاد،
( و مرا به رسالت و پیامبري مفتخر خواهد ساخت. یادآوري میگردد که این معجزه بزرگ به منظور نمایش پاکی و (صفحه 90
انجام پذیرفت. « مریم » قداست
( سیماي مسیح در آیینه قرآن( 1
در این آیات سیماي پرشکوه مسیح آن گونه که هست به تابلو میرود؛ و قرآن روشنگري میکند که آن حضرت نه آن است که
بداندیشان، به او و مام گرانمایهاش به ناروا میبافتند و نه آن است که دوستداران افراطیاش در واکنش به دروغپردازيهاي دشمن،
او را به فرزندي خدا و یا به خدایگانی اوج میدادند و بر خلاف پیام و دعوت او از شاهراه توحیدگرایی و یکتاپرستی به شرك و
بیداد سقوط میکردند. آري او خود را با این ویژگیها و صفات برجسته معرفی کرد: 1 بنده راستین خدا، 2 دارنده کتاب آسمانی،
3 پیامآور خدا، 4 وجودي پر برکت و سودرسان و مفید براي مردم، 5 نمازگزار و فراخوان به سوي پیوند با خدا، 6 فراخوان به سوي
زکات و پرداخت حقوق محرومان، 7 نیکوکار در حق مادر و تواضع در برابر او، 8 پیراسته از زورمداري و بیخردي و خودکامگی
و خود بزرگ بینی با بزرگواري و حقشناسی، 9 به دور از تیرهبختی و شقاوت دنیا و آخرت و پیراسته از خصلتهاي تیرهبختان و
سعادتمند بودن، 10 و دیگر برخوردار از امنیّت در سه مرحله سرنوشتساز ولادت، مرگ و روز رستاخیز: قالَ اِنّی عَبْدُ اللّهِ…
( 1. مترجم. (صفحه 91 *****
205 . آیه
اشاره
وَ جَعَلَنی مُبارَکاً أَیْنَ ما کُنْتُ وَ أَوْصانی بِالصَّلاةِ وَ الزَّکاةِ ما دُمْتُ حَیا و مرا وجودي پر برکت قرار داده در هر کجا باشم و مرا توصیه
به نماز و زکات، مادام که زندهام کرده است. ( 31 / مریم) وَ بَ را بِوالِدَتی وَ لَمْ یَجْعَلْنی جَبَّاراً شَ قِیا و مرا نسبت به مادرم نیکوکار قرار
داده و جبّار و شقیّ قرار نداده است. ( 32 / مریم)
صفحه 94 از 369
شرح آیه از تفسیر نمونه
به کسی میگویند که براي خود هر « جَبّار » . به معنی صفت نیکوکاري است « بِرّ » به معنی شخص نیکوکار است، در حالی که « بَرّ »
به کسی میگویند که از روي « جَبّار » گونه حقوق بر مردم قائل است، ولی هیچ حقی براي کسی نسبت به خود قائل نیست. و نیز
خشم و غضب، افراد را میزند و نابود میکند و پیرو فرمان عقل نیست و یا میخواهد نقص و کمبود خود را با ادعاي عظمت و
به کسی گفته میشود که اسباب « شَ قِیّ » . تکبر، برطرف سازد که همه اینها صفات بارز طاغوتیان و مستکبران در هر زمان است
گرفتاري و بلا و مجازات براي خود فراهم میسازد و بعضی آن را به کسی که قبول نصیحت نمیکند، تفسیر کردهاند و پیدا است
که این دو معنی از هم جدا نیست.
شرح آیه از تفسیر مجمعالبیان
و در ادامه گفتارش فرمود: وَ جَعَلَنی مُبارَکاً اَیْنَ ما کُنْتُ و خداي پرمهر مرا در هر کجا که باشم بابرکت ساخته است. به باور
منظور این است که: و خدا مرا آموزگار ارزشهاي والاي انسانی گردانیده است. امّا به باور پارهاي دیگر منظور این است « مُجاهِد »
به معناي « مبارك » به مفهوم نعمت و خیر فراوان و « برکت » که: خدا مرا آموزگاري سودرسان و پرفایده ساخته است، چرا که واژه
منظور این است که: خدا مرا در راه توحید و ایمان، استوار و پایدار ساخته « جُبّائی » فزون بخش خوبیها و نعمتهاست. و از دیدگاه
است، چرا که اصل برکت، به مفهوم نبوّت و رسالت است. وَ أَوْصانی بِالصَّلاةِ وَ الزَّکاةِ ما دُمْتُ حَیا. (صفحه 92 ) و به من سفارش
به مفهوم زورمداري است که هر گونه حقوق و امتیازي را :« جَبّار » . فرموده است که تا زنده هستم نماز را برپا داشته و زکات بپردازم
براي خویش میخواهد، بدون آنکه حقوقی را براي دیگران به رسمیت بشناسد و خود را موظف به رعایت حقوق دیگران کند. و
در ادامه دعوت توحیدياش فرمود: وَ بَ را بِوالِدَتی و مرا نسبت به مادرم موظّف به قدردانی و سپاسگزاري و شایستهکرداري ساخته
است و به لطف خدا در برابر او چنین خواهم بود و نسبت به همگان مهر و فروتنی را راه و رسم خویش قرار خواهم داد. وَ لَمْ
یَجْعَلْنی جَبَّاراً شَ قِیا و هرگز راه زیانبار زورمداران تیرهبخت را گام نخواهم سپرد، چرا که او مرا زورمدار و نگونبخت نخواسته است.
( (صفحه 93
206 . آیه
اشاره
وَ السَّلامُ عَلَیَّ یَوْمَ وُلِدْتُ وَ یَوْمَ أَمُوتُ وَ یَوْمَ أُبْعَثُ حَیا و سلام (خدا) بر من، آن روز که متولد شدم و آن روز که میمیرم و آن روز
که زنده برانگیخته میشوم. ( 33 / مریم)
شرح آیه از تفسیر نمونه
این سه روز در زندگی انسان، سه روز سرنوشت ساز و خطرناك است که سلامت در آنها جز به لطف خدا میّسر نمیشود و لذا هم
این جمله آمده و هم در مورد حضرت مسیح، با این تفاوت که در مورد اول خداوند این سخن را میگوید و در « یحیی » در مورد
مورد دوم مسیح این تقاضا را دارد.
شرح آیه از تفسیر مجمعالبیان
صفحه 95 از 369
به مفهوم زورمداري است که هر گونه حقوق و امتیازي را براي خویش میخواهد، بدون آنکه حقوقی را براي دیگران به :« جَبّار »
رسمیت بشناسد و خود را موظف به رعایت حقوق دیگران کند. و در ادامه دعوت توحیدياش فرمود: وَ بَ را بِوالِدَتی و مرا نسبت به
مادرم موظّف به قدردانی و سپاسگزاري و شایستهکرداري ساخته است و به لطف خدا در برابر او چنین خواهم بود و نسبت به
همگان مهر و فروتنی را راه و رسم خویش قرار خواهم داد. وَ لَمْ یَجْعَلْنی جَبَّاراً شَ قِیا. و هرگز راه زیانبار زورمداران تیرهبخت را گام
( نخواهم سپرد، چرا که او مرا زورمدار و نگونبخت نخواسته است. (صفحه 94
207 . آیه
اشاره
ذلِکَ عیسَی ابْنُ مَرْیَمَ قَوْلَ الْحَقِّ الَّذي فیهِ یَمْتَرُونَ این است عیسی بن مریم، گفتار حقی که در آن تردید میکنند. ( 34 / مریم)
شرح آیه از تفسیر نمونه
بعد از آن که قرآن مجید در آیات گذشته ترسیم بسیار زنده و روشنی از ماجراي تولد حضرت مسیح کرد، به نفی خرافات و
سخنان شركآمیزي که درباره عیسی گفتهاند، پرداخته است. مخصوصا در این عبارت روي فرزند مریم بودن او تأکید میکند تا
مقدمهاي باشد براي نفی فرزندي خدا. امّا این که قرآن میگوید: آنها در این زمینه در شک و تردید هستند، گویا اشاره به دوستان
و دشمنان مسیح یا به تعبیر دیگر مسیحیان و یهودیان است، از یک سو گروهی گمراه در پاکی مادر او شک و تردید کردند و از
سوي دیگر گروهی در این که او یک انسان باشد، اظهار شک نمودند، حتّی همین گروه نیز به شعبههاي مختلف تقسیم شدند،
بعضی او را صریحا فرزند خدا دانستند (فرزند روحانی و جسمانی، حقیقی نه مجازي) و به دنبال آن مسأله تثلیث و خدایان سهگانه
را به وجود آوردند. بعضی مسأله تثلیث را از نظر عقل نامفهوم خواندند و معتقد شدند که باید تعبدا آن را پذیرفت و بعضی براي
توجیه منطقی آن به سخنان بیاساسی دست زدند، خلاصه همه آنها چون ندیدند حقیقت، یا چون نخواستند حقیقت، ره افسانه
1- براي توضیح بیشتر در زمینه تثلیث نصاري و خرافاتی که در این زمینه به هم بافتهاند به جلد 4 تفسیر نمونه ***** ( زدند.( 1
( صفحه 224 ذیل آیه 171 سوره نساء مراجعه فرمایید. (صفحه 95
شرح آیه از تفسیر مجمعالبیان
اینک نفی خرافات و اوهام
در آیات پیشین، قرآن روشنترین و شفافترین تصویر از ولادت مسیح را ارائه کرد و ضمن گواهی بر قداست و پاکی مام
ارجمندش، او را بنده راستین خدا، پیامبر برگزیده او، دارنده کتاب آسمانی، حقشناس و سپاسگذار در برابر مادر، فروتن و پرمهر
نسبت به مردم و به دور از خودکامگی و نشانههاي تیرهبختی معرفی کرد. اینک در این آیات به نفی خرافات و اوهام از چهره
درخشان او پرداخته و میفرماید: ذلِکَ عیسَ ی ابْنُ مَرْیَمَ این عیسی فرزند مریم است و این هم داستان ولادت او. آري، عیسی همان
است که خودش وصف کرد، نه آنچه گزافهگویان میبافند و او را خدا یا فرزند او جا میزنند. قَوْلَ الْحَقِّ الَّذي فیهِ یَمْتَرُون. آنچه را
مسیح در مورد مادر خویش و ولادت و شخصیت خودش گفت درست است، امّا یهود و نصاري در مورد گفتار درست و بر حق او
دستخوش تردید و تردیدافکنی شدند، در نتیجه یهود او را افسونگر و دروغپرداز خواندند و گروهی از دوستدارانش او را به کرسی
صفحه 96 از 369
خدایی و فرزند خدا بودن نشاندند. پارهاي از مفسران برآنند که آیه شریفه به درگیري خود مسیحیان اشاره دارد که گروهی او را
( خدا عنوان ساختند امّا گروهی دیگر پسر خدا معرفی نمودند. (صفحه 96
208